autor: Emilia Wołyniec-Kurkowska
W Internecie możesz znaleźć wszystko, czego nie szukasz.
Anna Rumanoff
Problem niebezpiecznej aktywności młodzieży w przestrzeni wirtualnej jest zjawiskiem dynamicznym. W statystykach coraz częściej pojawia się kategoria przestępczości internetowej nieletnich. Wielu młodych ludzi podejmuje w Internecie aktywność, która ma na celu wywołanie określonych skutków – często jest to świadome wyrządzanie komuś krzywdy poprzez publikowanie na jego temat informacji nieprawdziwych czy kompromitujących. Wzrost takich zachowań pojawił się w okresie pandemii, m.in. przez brak możliwości spędzania czasu w wybrany przez siebie sposób, a co za tym idzie szukaniu sposobu na nudę, ograniczeniu kontaktu z rówieśnikami i mniejsze szanse na poznanie kogoś. Co więcej, osoby młode przeniosły do Sieci większość swoich aktywności, w tym również kontakty z rówieśnikami, naukę i rozrywkę. Młodzież szkolna pozostaje pod znaczącym wpływem pozaszkolnych kontekstów socjalizacyjnych, gdzie znajduje atrakcje, rozrywki, niecodzienne emocje i wrażenia.
Poniżej omówione zostaną przykłady zachowań problemowych młodziezy w Internecie. Najogólniej można je określić jako cyberprzemoc. Jeśli jesteś rodzicem dziecka, które doświadczyło krzywdy w Sieci lub wyrządziło ją w przestrzeni wirtualnej komuś innemu, to warto zapoznać się z tym tekstem.
Hejting
To zachowanie w przestrzeni wirtualnej, które ma na celu wyrządzenie komuś krzywdy poprzez znieważenie, pomówienie lub nawoływanie do nienawiści wobec grupy osób. Niestety zjawisko to osiąga wyjątkowo dużą skalę zwłaszcza wśród młodzieży, która ośmielona pozorną anonimowością w Sieci daje upust swoim negatywnym emocjom wobec innych użytkowników. Przykładem takiego zachowania może być używanie wulgarnego języka w stosunku do pojedynczej osoby lub grupy społecznej. Między innymi dlatego często spotykane jest stwierdzenie, że hejting wywodzi się ze stereotypów i uprzedzeń lub do nich prowadzi. W kodeksie karnym można spotkać się z określeniem „mowy nienawiści”, a konsekwencje jej wystąpienia uzależnione od wieku sprawcy. Jeśli ma on 13 lat i mniej, to odpowiedzialność za jego czyny ponoszą rodzice, którym sąd może ograniczyć władzę rodzicielską, nałożyć dozór kuratora lub obowiązek zapłacenia grzywny lub nawiązki dla pokrzywdzonego. Nieodłącznym z powyższym jest zawsze nakaz usunięcia krzywdzących treści z przestrzeni internetowej. W przypadku osób pomiędzy 13-18 rokiem życia Sąd Rodzinny mowę nienawiści w Internecie uznać może jako przejaw demoralizacji i zastosować środki wychowawcze, lecznicze lub poprawcze przewidziane w Ustawie o postepowaniu wobec nieletnich, włącznie z umieszczeniem w zakładzie poprawczym lub ośrodku wychowawczym. Jak widać anonimowość i przesadzona z tym ponad ocenę pewność młodych o uniknięciu konsekwencji za zachowanie noszące znamiona przemocy, także w Sieci jest tylko złudzeniem i należy bardzo uważnie przyglądać się poczynaniom naszych dzieci na portalach społecznościowych i innych forach.
Cyberstalking
Kolejna forma internetowej przemocy popularna wśród młodzieży polegająca na uporczywym nękaniu ofiary celem wywołania w niej strachu, rozpaczy, poczucia ciągłej obserwacji to stalking. Jest to niezwykle wyrafinowane narzędzie przemocy, które pozwala jej sprawcy na poczucie posiadania kontroli nad poszkodowanym, poprzez tworzenie emocjonalnego więzienia. Niejednokrotnie stalker znęca się nad swoim celem przez dłuży okres, co pozwala mu na wywołanie u osoby doświadczającej tego typu przemocy poczucia permanentnego strachu. Zjawisko te obejmuje wiele różnych zachowań, m.in.: ciągłe wysyłanie e-maili i SMS-ów, wydzwanianie czy pogróżki. Stalking to głównie wysyłanie obraźliwych wiadomości i gróźb pod adresem poszkodowanego. Uporczywe nękanie ofiary polega również na kontaktowaniu się z nią różnym kanałami komunikacji np. poprzez czaty społecznościowe, ciągle zmieniane numery telefonu, czy co rusz zakładane nowe konta poczty email. To wszystko ma na celu wywołanie u osoby doświadczającej stalking poczucia ciągłej obserwacji przez stalkera. Ponadto odmianą stalkingu jest tez podszywanie się pod ofiarę np. poprzez zakładanie fikcyjnych kont na jej nazwisko z wykorzystaniem jej wizerunku, a następnie wysalanie „w jej imieniu” kompromitujących i obraźliwych informacji np. do wspólnych znajomych.
Stalking również został spenalizowany, a więc pojawiły się w kodeksie karnym odpowiednie zapisy wobec tej formy przemocy. Zgodnie z art. 190a §1 Kodeksu karnego, ten, kto przez uporczywe nękanie innej osoby lub osoby jej najbliższej wzbudza u niej uzasadnione okolicznościami poczucie zagrożenia lub istotnie narusza jej prywatność, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Warto pamiętać, że jeśli działania stalkera doprowadzą ofiarę do próby samobójczej, to kara może nie wynosić już 3, a 10 lat pozbawienia wolności. W przypadku nieletnich sankcje prawne będą podobne jak w przypadku opisanej powyżej formy cyberprzemocy, czyli hejtingu. Warto też podkreślić, iż o rozmiarze szkody pokrzywdzonego decyduje jego subiektywne uczucie doznania poczucia zgorszenia, zagrożenia, lub innych strat emocjonalnych. Dodatkowym istotnym czynnikiem decydującym o uporczywości nękania przez stalkera jest przymus wprowadzenia przez ofiarę zmian w życiu codziennym tj, zmiana numeru telefonu, zamieszkania, konieczność wizyt lekarskich u specjalisty lub inne.
Ryzykowne zachowania seksualne w Internecie
Pod tym hasłem kryją się takie formy niebezpiecznych zachowań młodzieży w przestrzeni wirtualnej jak: cyberprostytucja, oglądanie lub upubliczniane materiałów o charakterze pornograficznym. Wielu rodziców nie zadaje sobie sprawy, że ich dzieci w czasie kiedy, przebywają w domu siedząc przed komputerem mogą np. uczestniczyć w sesjach wideo czatów czy czatach internetowych mających charakter prostytucji. Przykładami może być obnażanie części ciała, symulowanie stosunku płciowego poprzez czatowanie i używanie przy tym silnie zerotyzowanego przekazu słownego, a wszystko to motywowane otrzymaniem korzyści majątkowych. Jest to bardzo niebezpieczna kategoria ryzykownych zachowań młodziezy w przestrzeni wirtualnej ponieważ daje duże pole dla aktywności różnego rodzaju grup pedofilskich czy przestępczych zajmujących się werbowaniem młodych dziewcząt do przymusowej pracy seksualnej. Ponadto trzeba pamiętać, że w Internecie nic nigdy nie ginie. Jeśli nasze dziecko, nasza córka (zjawisko częściej dotyczy młodych dziewcząt) w młodym wieku przejawiała zachowania noszące znamiona cyberprostytucji i ktoś jest w posiadaniu materiałów z jej udziałem może je w każdej chwili upublicznić. To może oddalić je od zdobycia wymarzonej pracy lub skompromitować w życiu dorosłym.
Oglądanie materiałów o charakterze pornograficznym również jest szczególnie zabronione dla osób poniżej 18 roku, a co gorsza upubliczniane treści o charakterze pornograficznym, pociąga sobą jawne konsekwencje prawne. Uporczywe oglądanie materiałów pornograficznych zamieszczanych w Internecie kwalifikujemy do grupy uzależnień behawioralnych, czyli uzależnień od czynności. Mózg dziecka uzależnia się od tego przekazu w podobny sposób, jak po zażyciu przez niego jakiejkolwiek innej substancji psychoaktywnej.
Sankcje prawne stosowane wobec nieletnich przejawiających ryzykowne zachowania o charakterze seksualnym w Internecie są zależne od ich natężenia, rozmiaru i szkody. Jest to przejaw demoralizacji dziecka. Zachowania o tym profilu są bardzo złożone ponieważ włącza w ich obszar katalog innych przestępstw takich jak grooming (działania podejmowane w celu zaprzyjaźnienia się i nawiązania więzi emocjonalnej z dzieckiem, aby zmniejszyć jego opory i później je seksualnie wykorzystać), handel ludźmi i inne.
Konsekwencje psychospołeczne
Rodzicu – co powinno Cię zaniepokoić, poniżej znajduje się katalog zachowań na które warto zwrócić uwagę:
- dziecko zmieniło się pod kątem usposobienia np., stało się bardziej depresyjne lub jest znacznie pobudzone;
- często zamyka się w swoim pokoju, a po naszym wejściu utrudnia nam dostęp do multimediów z których w danym czasie korzysta np.: telefon, laptop, tablet;
- dziecko rezygnuje ze swoich codziennych aktywności i hobby i nie potrafi tego sensownie wytłumaczyć;
- dziecko odcina się od grupy rówieśniczej
- dziecko wykazuje brak higieny osobistej, jest ospałe, traci apetyt;
- dziecko staje się lękowe.
Konsekwencje doświadczanie przez dziecko, którejś z opisanych w artykule form cyberprzemocy są długoterminowe i wymagają konieczności zaangażowania specjalistów, którzy pomogą zoptymalizować ich skutki. Ważne jest, aby żadna osoba dorosła nigdy nie bagatelizowała krzywdy wyrządzonej dziecku w Sieci, a przeciwnie – otoczyła ją wsparciem.
