Trudne emocje – jak można sobie z nimi radzić?

autor: Magdalena Kozubal

Czy zdarzyło Ci się czuć, że do niczego się nie nadajesz, nikt Cię nie rozumie, nie masz siły wstać z łóżka?

A może paraliżuje Cię paniczny lęk kiedy masz przedstawić swój projekt na forum klasy czy wyjść i spotkać się z nieznaną grupą ludzi ( nie wiadomo jak mnie ocenią).

Być może zdarzyło Ci się, że poczułeś jak policzki Ci płoną kiedy w towarzystwie pojawiła się osoba, na której szczególnie Ci zależało. Właśnie wtedy trudno było Ci wydusić z siebie jakiekolwiek słowo. Udawałeś/-aś, że patrzysz w komórkę lub rozmawiałeś/-aś z kimś innym.

Może chodzisz cały czas poirytowany/-a, a potem wybuchasz kiedy ktoś z rodziny po raz czwarty tego dnia wejdzie do Twojego pokoju bez pukania.

Jeśli odpowiedziałeś/-aś twierdząco na któreś z tych pytań to jesteś wśród wielu tysięcy innych nastolatków, a także dorosłych, którzy doświadczyli podobnych stanów emocjonalnych. Istnieją emocje, które są nieprzyjemne i trudno je okiełznać. Trudne emocje bo o nich dziś porozmawiamy są doświadczane przez każdego człowieka.

Funkcje trudnych emocji

Emocje takie jak złość, smutek czy poczucie winy są niewątpliwie trudne w przeżywaniu. Nieprzypadkowo jednak je odczuwamy. Każda emocja niesie ze sobą informację, jest jak doradca. Mówi nam o tym co nam się podoba a co chcielibyśmy zmienić. Podpowiada też jak to zrobić. Emocje informujące nas o dyskomforcie motywują nas do  dokonywania zmian w życiu. Gdybyśmy nie czuli złości nie potrafilibyśmy się obronić kiedy ktoś nas obraża, gdybyśmy nie czuli smutku nie poświęcalibyśmy czasu na przemyślenia nad tym co dla nas rzeczywiście ważne, nie czując strachu szybko narazilibyśmy się na niebezpieczeństwo zagrażające naszemu życiu i zdrowiu. Emocje, które są trudne w odczuwaniu pomagają nam poznawać lepiej nasze potrzeby i osiągać cele. Dzięki nim człowiek dowiaduje się na co nie chce pozwalać. Możemy się też uczyć jak je kontrolować i uczynić z nich naszych sprzymierzeńców.

Wśród trudnych emocji najczęściej wymieniane są:

• Złość – wiąże się z pierwotnym odruchem poszukiwania rozwiązania trudności. Informuje nas o tym, że nastąpiła przeszkoda w osiągnięciu celu lub ktoś naruszył nasze granice. Charakteryzuje się wzrostem energii, dopływem krwi do kończyn i górnej części ciała. Temperatura ciała się podnosi, pojawia się rumieniec na twarzy. Złość motywuje do walki. Bywa trudna w obsłudze i często społecznie represjonowana. Dzieci mogą usłyszeć „Złość piękności szkodzi” albo „Nie wolno się tak złościć”. Niepohamowana może prowadzić do zachowań agresywnych, do obrażania, wyzywania, bicia, niszczenia przedmiotów. Konstruktywnie wyrażana pozwala obronić siebie i swoje cele.

• Smutek – jest rezultatem doświadczenia wewnętrznej niemocy, wiąże się ze stratą tego co jest dla człowieka ważne. Charakteryzuje się spadkiem energii, uczuciem ucisku w klatce piersiowej lub brzuchu. Informuje o stracie kogoś lub czegoś ważnego. Jest reakcją na nadmierne przeciążenie organizmu ale też chorobę i niekorzystne sytuacje. Hamuje zachowania eksploracyjne czyli takie które są skierowane na poznawanie świata. Smutek motywuje do zatrzymania się, refleksji, zastanowienia się nad tym co jest ważne. Daje też organizmowi czas na regenerację, „pozbieranie się” po stracie kogoś lub czegoś ważnego. Nadmierny smutek i żal mogą jednak powodować że człowiek będzie wycofywał się z życia, zamykał na otoczenie i bliskie mu osoby.

• Strach – jego pierwotną funkcją jest dbanie o możliwość przeżycia organizmu. Przygotowująca do pierwotnej reakcji walka – ucieczka. Powoduje napięcie mięśni i odchylenie głowy i górnej części ciała od źródła zagrożenia. Informuje o niebezpieczeństwie, o tym, że w otoczeniu jest ktoś lub coś przed czym należy się chronić. Jego pozytywną funkcją jest dbanie o własny komfort i zdrowie. Strach staje się dysfunkcyjny gdy utrzymuje się pomimo braku źródła zagrożenia. Może paraliżować wtedy wszelkie działania i prowadzić do unikania podjęcia decyzji czy podejmowania wyzwań.

• Poczucie winy – to złożona, społeczna emocja. Kształtuje się w odpowiedzi na reakcje otoczenia na nasze zachowanie. Szczególnie w odpowiedzi na oceny i zachowania ważnych dla nas osób jakimi są nasi najbliżsi – rodzice a z czasem rówieśnicy. Konstruktywne poczucie winy informuje nas o tym, że nasze zachowanie nie było zgodne z naszymi poglądami, wartościami mogło wyrządzić komuś krzywdę. Niesie pozytywną intencję „Popraw się” Motywuje nas do wyciągania wniosków z naszych zachowań. Pomaga uczyć się na błędach. Jednak gdy poczucie winy staje się zbyt przytłaczające może odbierać energię do zmiany lub powodować że nadmiarowo próbujemy zrekompensować innym złe zachowanie.

• Wstyd – wiąże się z ryzykiem odrzucenia i ośmieszenia. Wynika z przekroczenia ważnych w danej grupie norm, mogą one dotyczyć zwyczajów, moralności, ról społecznych. Na przykład nie powinno się kłamać i oszukiwać, młodsza osoba powinna ustąpić starszej w autobusie, nie wypada dziewczynie mieć nieogolonych nóg, itp. Osoby odczuwające wstyd mogą mieć wrażenie, że chciałyby zapaść się pod ziemię. Wstyd jest też źródłem wielu przykrych myśli (np. „Jestem beznadziejny”, „Co oni sobie o mnie pomyślą”). Pozytywną funkcją wstydu jest  powstrzymywanie od działań, które mogłoby szkodzić innym ludziom, szczególnie w przypadku naruszenia zasad moralnych. Jednak osoby często i przesadnie zawstydzane mają obniżone poczucie wartości i skłonności depresyjne.

Jak radzić sobie z trudnymi emocjami

1. Krok pierwszy – nazwij uczucia.

Nie jest to łatwe zadanie czujemy bowiem zwykle mieszankę różnych uczuć. Badania naukowe pokazują, jednak że nazwanie emocji wiąże się ze spadkiem ich intensywności. Nazwanie emocji pomaga wrócić do równowagi. Może pomóc Ci lista emocji, spójrz na nią i pomyśl, które z wymienionych tutaj etykiet najbardziej pasuje do uczucia, które często sprawia Ci problem. Możesz sięgać do tej listy w każdy momencie, gdy czujesz silne emocje a trudno Ci je nazwać